'Αγιοι> Προστάτες των αγροτών (23)

01. Βαρνάβας. Στους κύριους Αποστόλους συγκαταλέγεται και ο Βαρνάβας. Τιμάται ιδιαίτερα από την Εκκλησία της Κύπρου, όπου και θεωρείται ιδρυτής της. Οι αγρότες σε πολλά μέρη της Ελλάδος τον συνδυάζουν με το σβάρνισμα των χωραφιών. Όποιος σβαρνίζει το χωράφι του την ημέρα της εορτής του όχι μόνο θα χάσει την σοδειά του, αλλά και θα σβαρνίζει (φέρνει γύρω) όλο τον χρόνο, χωρίς κανένα αποτέλεσμα (εορτάζει 11 Ιουνίου).

02. Γεώργιος ο Σποριός και Γεώργιος ο Τροπαιοφόρος, οι γεωργοί. Υπάρχουν πάνω από 45 Άγιοι, Μάρτυρες και Όσιοι με αυτό το όνομα. Γι’ αυτό και το όνομα είναι αρκετά διαδεδομένο στην Ελλάδα. Εμάς, όμως εδώ, μας ενδιαφέρουν δύο κυρίως Άγιοι. Ο Γεώργιος ο Σποριός ή ο Σποριάρης ή ο Μεθυστής, ο οποίος δεν έχει καμία σχέση με τον Γεώργιο τον Τροπαιοφόρο. Αυτός ο «φτωχός» και άγνωστος σε πολλούς Άγιος, τιμάται ιδιαίτερα από τους γεωργούς, γιατί την ημέρα της εορτής του (εορτάζει 3 Νοεμβρίου) γίνεται η προετοιμασία του σπόρου για να αρχίσει η σπορά. Ο Γεώργιος ο Τροπαιοφόρος, ο μεγάλος αυτός Άγιος, εκτός από στρατιωτικός, συνδέεται, λόγω ονόματος, με την γεωργία και τον πολλαπλασιασμό. Πολλά ομώνυμα εκκλησάκια του είναι απλωμένα σε όλη την Ελλάδα και σε βουνά και σε πεδιάδες. Τα γλέντια, οι ιπποδρομίες και τα πανηγύρια προς τιμήν του είναι φημισμένα και πολυτραγουδισμένα. Το όνομά του είναι από τα πιο διαδεδομένα στον πληθυσμό. Αυτό δείχνει πόσο δημοφιλής είναι ο Άγιος στην Ελλάδα. Ο Άγιος θεωρείται προστάτης των γεωργών και σε πολλά μέρη τον ονομάζουν και αυτόν «σποριάρη», γιατί και αυτήν την περίοδο (εορτάζει 23 Απριλίου) οι αγρότες σπέρνουν. Αλλά ο Άγιος είναι προστάτης και των κτηνοτρόφωνμ γιατί η εορτή του συμπίπτει με την εποχή που θα έπρεπε να αφήσουν τα χειμαδιά και να ανέβουν στα βουνά. Οι κτηνοτρόφοι (κεχαγιάδες) από την Θράκη ως την Κρήτη και από το Ιόνιο έως το Αιγαίο τον θεωρούν προστάτη τους. Η εορτή του σηματοδοτεί την αρχή της άνοιξης. Οι Ηπειρώτες κτιστάδες του Άι-Γιώργη (άνοιξη) κατηφόριζαν με το τσούρμο τους προς την άλλη Ελλάδα. Το ίδιο και οι φημισμένοι Σαμαρινιώτες ραφτάδες. Η εορτή του Άι Γιώργη σηματοδοτούσε ένα μεταναστευτικό εσωτερικό ρεύμα, που ξεκινούσε συνήθως από τα ορεινά χωριά και κατευθυνόταν προς τον Μοριά, την Ρούμελη, την Θεσσαλία αλλά και προς την Πόλη και προς την Βλαχία. Του Άι Δημήτρη όλοι αυτοί οι μετανάστες ξαναγύριζαν στα χωριά τους. Ένα από τα περίεργα της λατρείας του Άι Γιώργη, είναι ότι στα Πριγκιποννήσια, στον Μαρμαρά, ο Άγιος λατρεύεται ως θαλασσινός, προστάτης των ναυτικών (Άγιε μου Γιώργη, καβαλάρη, φύλασσέ μου το καράβι (ή φέρε μου πίσω το καράβι)).

03. Διονύσιος ο Άγιος και το κρασί. Ο Άγιος που λατρεύεται ιδιαίτερα στην Ζάκυνθο, φαίνεται ότι λόγω ονόματος έχει κάποια σχέση (ομόηχη) με τον αρχαίο θεό Διόνυσο και την άμπελο. Λέγεται ότι ο Άγιος βρήκε ένα πολύ μικρό φυτό, το πήρε και το φύτεψε μέσα σε ένα κρανίο νεκρού πουλιού. Όταν το φυτό μεγάλωσε λίγο ακόμα, το μεταφύτεψε σε ένα κρανίο λιονταριού και όταν αυτό μεγάλωσε κι άλλο, το έβαλε στο κρανίο ενός γαϊδάρου. Αργότερα όταν το είδε να μεγαλώνει κι άλλο, το φύτεψε στην γη. Αυτή ήταν η άμπελος! Πράγματι. Όταν πίνεις λίγο κρασί, τραγουδάς σαν πουλάκι, με λίγο παραπάνω αισθάνεσαι σαν λιοντάρι και με πολύ περισσότερο φέρεσαι σαν γάιδαρος. (εορτάζει 17 Δεκεμβρίου).

04. Δημήτριος ο Άγιος Μάρτυρας ο Μυροβλύτης. Ο Άγιος, εκτός του ότι θεωρείται υπερασπιστής και προστάτης της Θεσσαλονίκης, συνδέεται και με την γεωργία, την σπορά τα δημητριακά κ.λ.π. Η εορτή του σηματοδοτούσε την αρχή του χειμώνα και την επιστροφή των ξενιτεμένων (εορτάζει 26 Οκτωβρίου).

05. Εισόδια της Θεοτόκου, για την αφθονία των καρπών. Μεγάλη εορτή όπου οι γεωργοί βράζουν πολυσπόρια, τα πηγαίνουν στην Εκκλησία ως προσφορά των πρώτων σπόρων και αφού διαβαστούν τα μοιράζονται και τα τρώνε. Έτσι εξασφαλίζεται η αφθονία των καρπών (εορτάζει 21 Νοεμβρίου).

06. Ελισσαίος και το πιθάρι με το λάδι που δεν στερεύει ποτέ. Ο Ελισσαίος, ο μαθητής του Προφήτη Ηλία και διάδοχός του, συνδέεται με το λάδι, τους λαδέμπορες και τους ελαιοπαραγωγούς, λόγω συγκεκριμένου θαύματος. Μία χήρα ήλθε και παρακάλεσε τον Ελισσαίο να σώσει τους υιούς της. ένας δανειστής του πεθαμένου άντρα της, ήθελε να τους πάρει δούλους έναντι κάποιου παλαιού χρέους. Ο Ελισσαίος ρώτησε την χήρα αν είχε κάτι πολύτιμο μέσα στο σπίτι της και αυτή του απάντησε, ότι το πιο πολυτιμότερο που είχε ήταν ένα πήλινο δοχείο με λάδι. Ο Ελισσαίος της είπε να πάει να βρει πολλά άλλα τέτοια δοχεία, να δανειστεί και από άλλους, να πάει σπίτι της, να κλείσει τις πόρτες και τα παράθυρα και με τους υιούς της να αδειάσει από το λάδι της, λάδι στα άδεια δοχεία. Έτσι κι έκανε η γυναίκα, αλλά έμεινε ευχάριστα έκπληκτη όταν είδε τα άδεια δοχεία να ξεχειλίζουν από λάδι, χωρίς το δικό της να αδειάζει ποτέ. Έτσι πούλησε το λάδι και πλήρωσε το χρέος του πεθαμένου άντρα της στον δανειστή, γλυτώνοντας τους υιούς της από την δουλεία και είχε και κέρδος (εορτάζει στις 14 Ιουνίου).

07. Ηλίας, ένας Προφήτης της βροχής και των μετεωρολογικών φαινομένων. Ο Άγιος Προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης, σε λίγους είναι γνωστό ότι σχετίζεται με τους αγρότες. Η ύπαιθρος είναι εξαρτημένη από τις καιρικές συνθήκες και ο Ηλίας ελέγχει τα μετεωρολογικά φαινόμενα. Κατά κάποιον τρόπο ο Άγιος ελληνοποιήθηκε και πήρε την θέση του παλαιού θεού Δία. Όπως και ο προκάτοχός του, θεωρείται πως μαζεύει και σκορπάει τα σύννεφα, όπως και ότι κρατά ή αφήνει την βροχή. Στην Θράκη και τη Μακεδονία εξακολουθούν να θυσιάζουν πρόβατα στον Άγιο, για να τους λυπηθεί και να βρέξει. Εκτός από τους αγρότες, τον τιμούν και οι τσοπάνηδες, γιατί τον έχουν συντροφιά στις βουνοκορφές και γιατί με την βροχή που στέλνει ο Άγιος, φυτρώνει το χορτάρι, παχαίνει και έχουν να βοσκήσουν τα ζωντανά τους. Σε πολλά μέρη θεωρούν ότι ο Άι-Λιας κρατά στα χέρια του αστροπελέκια που με αυτά κυνηγά στις κορφές των βουνών έναν κακοποιό δράκοντα αλλά και δαιμόνια. Στην πατρίδα μας ο Ηλίας δεν πήρε μόνο την θέση του Δία, αλλά και του θεού Ήλιου. Όπως και οι δύο προκάτοχοί του λατρεύεται και αυτός στις ψηλότερες κορυφές των βουνών. Στον Όλυμπο (2.803 μ.) βρίσκεται εκκλησάκι του, ψηλότερα από κάθε άλλο. Αλλά και στον Ταϋγετο (2.407 μ.) συμβαίνει το ίδιο. Ιδιαίτερα στον Ταϋγετο η λατρεία του Αγίου κρατά ακόμα ζωντανά όλα τα παλαιοχριστιανικά χαρακτηριστικά της. Είναι γνωστές οι «φωτιές του Άι – Λια», που ανάβονται στις κορυφές των βουνών από τους πανηγυριστές του. Μάλιστα, πολλές από αυτές τις φωτιές ανάβουν με σκέτο λιβάνι που οι πιστοί φέρνουν στον Άγιο με σακούλια. Σκοπός είναι τις λάμψεις τους, να τις δουν όσο το δυνατόν περισσότεροι πιστοί στα γύρω πεδινά χωριά. Αυτό θεωρείται ευλογία. Το άρωμα του λιβανιού, ίσως έχει και κάποιο καθαρτικό – απολυμαντικό λόγο, μια και ο Άι-Λιας «νόσους αποδιώκει και λεπρούς καθαρίζει». Σύμφωνα με την παράδοση, ο Ηλίας ζούσε σε σπηλιά στο βουνό, τον έτρεφε ένα κοράκι και σκεπαζόταν με μια «μηλωτή» (προβιά). Όταν ήλθε η ώρα να πεθάνει, μπρος στα έκπληκτα μάτια του μαθητή του Ελισσαίου, τον πήρε ένα πύρινο άρμα και τον ανέβασε στον ουρανό. Η «μηλωτή», δίνει αφορμή ο Άγιος να θεωρηθεί προστάτης των γουναράδων, αλλά και το πύρινο άρμα των αστροναυτών! (εορτάζει 20 Ιουλίου).

08. Ιωάννης ο Πρόδρομος και τα ιερά ύδατα του ουράνιου Ιορδάνη. Πάνω από 100 Άγιοι φέρουν αυτό το όνομα, γι’ αυτό είναι και ένα από τα πιο δημοφιλή στην Ελλάδα. Εδώ όμως μιλάμε για τον Ιωάννη τον Βαπτιστή. Ίσως πολλοί αναρωτιούνται πως μπορεί να θεωρείται αγροτικός Άγιος ο Βαπτιστής του Κυρίου. Ο Ιωάννης συνδέεται με τον Ιορδάνη τον ποταμό, που με τα νερά του κάνει πλούσια την γη. Ο επίγειος Ιορδάνης, όμως, είναι αντίγραφο του ουράνιου Ιορδάνη. Οι αγρότες συχνά επικαλούνται τα γονιμοποιά ύδατα του ουρανού για τις σοδειές τους. Για τον Άι-Γιάννη, ο λαός πιστεύει ότι φέρνει τις «τύχες», γι’ αυτό τον ονομάζουν «Ριζικάρη» αλλά και «Κλήδονα» από το γνωστό έθιμο. Τον ονομάζουν και «Ριγανά». Η ημέρα της εορτής του σηματοδοτεί το μάζεμα της ρίγανης (βασικό συστατικό συντήρησης τροφίμων). Σε πολλά μέρη από την ρίγανη που μαζεύουν, μέρος της το πηγαίνουν στην Εκκλησία, την διαβάζουν και με αυτή ραντίζουν με αγιασμό τα κτήματά τους (τα ιερά ύδατα του ουράνιου Ιορδάνη). Έτσι πιστεύουν ότι θα έχουν καλή και ευλογημένη σοδειά. Άι-Γιάννης Κυνηγός ονομάζεται γιατί γύρω στις 29 Αυγούστου συνηθιζόταν να βγαίνουν οι κυνηγοί για κυνήγι (στη Θράκη). (εορτάζει 7 Ιανουαρίου, 24 Ιουνίου, 29 Αυγούστου).

09. Ιωάννης ο Θεολόγος ο «τριανταφυλλάς». Τον Άγιο Απόστολο, στην Θράκη, τον λένε και «Τριανταφυλλά» γιατί προστατεύει τις καλλιέργειες με τριαντάφυλλα και ρόδα. Από αυτά οι αγρότες παίρνουν το πολύτιμο ροδέλαιο. Η ημέρα της εορτής του (8 Μαΐου) είναι εθιμική αργία και αλίμονο στον αγρότη που θα εργαστεί. Ο Άγιος με χαλάζι θα του καταστρέψει την παραγωγή του. Στα Άγραφα, τον Άγιο παλαιότερα τον ονόμαζαν «Χαλαζιά». Αλλού πίστευαν πωςπροστάτευε από την ελονοσία.

10. Ιέρωνας από τα Τύανα της Καππαδοκίας. Ο Ιέρωνας είχε μεγάλη μόρφωση, όμως εργαζόταν ως αγρότης, παρόλο που οι άλλοι εθνικοί τον κορόιδευαν. Θεωρούσαν την δουλειά στην γη και τους αγρούς υποτιμητική. Ο Ιέρωνας όμως ήξερε, πως καμία δουλειά δεν είναι ντροπή και συνέχισε να εργάζεται. Όταν τον ειρωνεύονταν για την εργασία του, απαντούσε με τα λόγια των γραφών: «Κοπιώμεν εργαζόμενοι ταις ιδίαις χερσί». Ο Ιέρων ανέλαβε νωρίς την προστασία της οικογένειάς του, μιας και ο πατέρας του πέθανε γρήγορα. Κατά τους διωγμούς του Διοκλητιανού συνελήφθη μαζί με τους δύο αδελφούς του και άλλους 30 συνεργάτες του και αποκεφαλίσθηκαν στην πόλη Μελιτίνη (εορτάζει 7 Νοεμβρίου).

11. Σπυρίδωνας, για την σπορά και τα σπόρια. Τιμάται ιδιαίτερα στην Κέρκυρα και θεωρείται από τους πιο θαυματουργούς Αγίους. Μπορεί να θεωρηθεί, λόγω ονόματος, προστάτης για την σπορά, για τα σπόρια. Ταυτόχρονα, πάλι λόγω ονόματος, προστατεύει τους πιστούς από τα σπυριά και την ευλογιά. Αλίμονο σε αυτόν που θα εργαστεί στην εορτή του Αγίου. Προστατεύει επίσης από την πανώλη και από κάθε είδους επιδημίες, λόγω θαυμάτων. Ακόμα και τα αυτιά θεραπεύει. Θεωρείται όμως προστάτης, λόγω θαυμάτων, και για πολλά άλλα επαγγέλματα, όπως των κεραμέων, των χρυσοχόων, των ενεχυροδανειστών κ.α. Πριν γίνει ιερέας, ο Άγιος, ήταν κι αυτός βοσκός. Επειδή φορά ψάθινο καπελάκι, έχει σχέση και με τα ψάθινα είδη και με αυτούς που πλέκουν ψάθες. Ο Άγιος μπορεί επίσης να θεωρηθεί προστάτης σε τρικυμίες και σε πολιορκίες. Ο Άγιος στην Κερκυραϊκή παράδοση παρουσιάζεται να φεύγει από την Εκκλησία και να περπατά γύρω από την πόλη ή το νησί και έτσι βοηθά όποιον τον καλεί και τον έχει πραγματικά ανάγκη. Δύο από τα πολλά θαύματα του Αγίου συνδέονται με τους κεραμοποιούς και τους χρυσοχόους: Στο πρώτο, ο Άγιος στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο, που έγινε στη Νίκαια το 325 μ.Χ., για να αποδείξει το τρισυπόστατο της θεότητας, πήρε στο χέρι του ένα κεραμίδι. Αυτό διαχωρίστηκε θαυματουργικά σε χώμα, νερό και φωτιά. Στο δεύτερο, κάποιος ζήτησε από τον Άγιο χρήματα επειδή βρισκόταν σε μεγάλη ανάγκη. Ο Άγιος πήρε από το έδαφος δύο φίδια, που εκείνη την ώρα περνούσαν από μπροστά του. Αυτομάτως τα φίδια στερεοποιήθηκαν και έγιναν χρυσά. Τα έδωσε στον άνθρωπο και αυτός τα πήρε και τα έβαλε ενέχυρο. Όταν ξεπέρασε το οικονομικό του πρόβλημα, ξαναγύρισε στον ενεχυροδανειστή, πλήρωσε την αξία των χρυσών φιδιών, τα πήρε και τα επέστρεψε στον Άγιο. Αυτός τα ξανά-τοποθέτησε προσεκτικά στο έδαφος. Τα φίδια ζωντάνεψαν και πάλι θαυματουργικά και έφυγαν (εορτάζει 12 Δεκεμβρίου).

12. Τρύφωνας ο αμπελουργός. Προστατεύει αγροκτήματα, κήπους, αμπέλια, θεραπεύει νόσους και αποδιώκει δαιμόνια. Έχει διασωθεί ξορκισμός στο όνομά του αγίου, όπου στρέφεται κατά των εντόμων που καταστρέφουν τα αμπέλια, τους κήπους, τα μποστάνια και γενικότερα τα χωράφια. Σε αυτόν τον ξορκισμό, φέρεται ο Άγιος να διατάζει τα έντομα να πάνε σε τόπο άνυδρο και ακαλλιέργητο, γιατί διαφορετικά, με την επίκληση του Θεού, θα στείλει στρουθιά (σπουργίτια) να τα αφανίσουν. Την ημέρα της εορτής του, κανείς αμπελουργός δεν πάει στο αμπέλι του, ούτε κάνει αγροτικές δουλειές, γιατί πιστεύεται ότι μεγάλο κακό θα βρει αυτόν, τα αμπέλια του και τα παιδιά του (εορτάζει 1 Φεβρουαρίου).

13. Μεταμόρφωση του Σωτήρος Χριστού. Η εορτή του Σωτήρος, όπως λέγεται, έχει κάποια σχέση με τα αμπέλια. Η Εκκλησία διαβάζει δύο συγκεκριμένες ευχές που αφορούν τα σταφύλια και τον τρύγο (εορτή 6 Αυγούστου).

14. Ύψωση Τιμίου Σταυρού. Αυτή η εορτή είναι σημαντική για τους αγρότες, σε πολλά μέρη της πατρίδος μας. Όταν οι αγρότες αποθερίσουν, πλέκουν με τα τελευταία στάχυα ένα στεφάνι, ένα σταυρό ή μια πλεξούδα και την αναρτούν στο εικονοστάσι του σπιτιού σαν αγιωτικό. Όταν έρθει ο καιρός της σποράς (την ημέρα του Σταυρού, 14 Σεπτεμβρίου), πηγαίνουν στην Εκκλησία τους σπόρους από αυτή την δέσμη και αφού ευλογηθούν και διαβαστούν απ’ τον παπά, τους ανακατώνουν με τους άλλους σπόρους που είναι για την σπορά. Έτσι η νέα σπορά έχει κάτι από την παλαιά και η ευλογία διαιωνίζεται, αναζωογονώντας αενάως το χωράφι. Η ύψωση του Τιμίου Σταυρού έχει σχέση με ατυχήματα που γίνονται λόγω συνωστισμού. Λέγεται, ότι όταν η Αγία Ελένη βρήκε τον Τίμιο Σταυρό, πολλοί πιστοί έτρεξαν να τον προσκυνήσουν, με αποτέλεσμα να συμβούν πολλά θανατηφόρα δυστυχήματα από τον συνωστισμό. Η Αγία Ελένη, ύψωσε τον Τίμιο Σταυρό σε σημείο που να τον βλέπουν όλοι και τα δυστυχήματα σταμάτησαν. Η Ύψωση του Τιμίου Σταυρού σχετίζεται και με το δάγκωμα των φιδιών, που ήταν πολύ συχνή αιτία θανάτων παλαιότερα. Όταν οι Ισραηλίτες περνούσαν την έρημο, τους δάγκωναν πολλά φαρμακερά φίδια, αλλά με την Χάρη του Θεού, ο Μωυσής ύψωσε ένα σταυρό που πάνω του είχε πλεγμένο ένα φίδι. Αυτό λειτούργησε προστατευτικά και αποτρεπτικά για τους ταλαιπωρημένους οδοιπόρους. Λέγεται ότι αυτή η ύψωση, ήταν μια προφητική προαναγγελία της μελλοντικής Σταύρωσης του Κυρίου. Ας μην ξεχνάμε ότι και το ιατρικό σήμα είναι ένας σταυρός με ένα ελισσόμενο φίδι επάνω του – εξέλιξη του συμβόλου του Ασκληπιού.


******************